سفت شدن عضلات صورت می‌توانند ساده‌ترین فعالیت‌های روزانه از جمله جویدن غذا یا صحبت کردن را مختل کنند. همچنین قرارگرفتن در شرایطی که فک بیمار سفت شود می‌تواند تجربه بسیار دردناکی را برای او رقم بزند. در این مطلب علت های مختلف سفت شدن عضلات فک و صورت را بیان کرده و برای بهتر مدیریت کردن شرایط در زمان این التهاب، بهترین راهکارها از جمله مداخلات پزشکی و روش‌های ساده درمان خانگی را معرفی می‌کنیم.
چرا عضلات فک و صورت سفت می‌شوند؟
سفت شدن عضلات صورت و فک می‌تواند به‌دلیل عادت‌های نادرست زندگی یا مشکلات پزشکی ایجاد شوند. در ادامه تعدادی از این عادات نادرست و مشکلات پزشکی را نام می‌بریم.
استرس و اظراب
اگر از آن دسته افرادی هستید که به‌خاطر قرارگرفتن در شرایط نامساعد دچار استرس یا اضطراب زیادی می‌شوید، باید بدانید که استرس شما می‌تواند باعث سفت شدن عضلات صورت و فک‌تان شود. سفت شدن عضلات همیشه یکی از عوارض جانبی استرس است. اگر در زمان‌هایی که فشار روانی و استرس زیادی را تجربه می‌کنید فک خود را فشار می‌دهید، بیشتر از قبل مستعد سفت شدن عضلات فک و صورت هستید.
اختلال در مفصل گیجگاهی فکی
وجود این اختلال در مفصل گیجگاهی (TMJ) باعث سفت شدن عضلات فک و صورت میشود. اما اگر شما هم به این اختلال دچار هستید زیاد نگران نباشید، چرا که تعداد بسیار زیادی از افراد در سراسر دنیا از همین مشکل رنج می‌برند. اختلال در مفصل گیجگاهی فکی یا TMD شامل سه دسته میشود از جمله:
- دردهای عضلانی در فک
- مشکل در غضروف یا استخوان فک
- وجود آرتریت در مفصل فک
بدون توجه به علت‌های زمینه‌ای برای دچار شدن به این بیماری، باید آگاه باشید که داشتن هرکدام از انواع TMD می‌تواند باعث سفت شدن عضلات فک و صورت شود.
دندان قروچه
افراد زیادی معمولا در حالت خواب دندان‌های خود را با شدت به یکدیگر فشار می‌دهند. حتی بسیاری از این افراد تا زمانی که به مشکلی مانند سفت شدن عضلات فک نخورند، متوجه این عادت بسیار مخرب خود نیستند. البته این اتفاق می‌تواند در بیداری و با هوشیاری فرد هم اتفاق بیفتد. متاسفانه دندان‌قروچه هم از علت‌های ایجاد سفت شدن شدن فک و صورت است اما به‌جز نقش داشتن در سفت شدن عضلات صورت می‌تواند باعث مشکلات دیگری هم از جمله موارد زیر شود:
- خورد شدن و شکستن دندان‌ها به‌دلیل فشار زیاد
- حساس شدن دندان‌ها
- قفل شدن فک
- ایجاد دردهای عضلانی در فک
- سردرد
- دررفتن استخوان فک
- صاف شدن دندان‌ها
- آسیب دیدن زبان در اثر برخورد به دندان‌ها
- آسیب دیدن داخل گونه‌ها و دهان
کزاز
کزاز یک بیماری باکتریایی است که توسط کلستریدیوم تتانی ایجاد میشود. معمولا افراد در فضای باز و طبیعت به این بیماری مبتلا می‌شوند. سفت شدن عضلات صورت و فک می‌تواند یکی از علائم ابتدا به کزاز باشد. از دیگر علائم این بیماری می‌توان موارد زیر را نام برد:
- تب
- عرق کردن زیاد
- ناتوانی و مشکل در بلعیدن غذا
- گرفتگی عضلات
- سردرد
- تغییر در فشار خون
- تغییر در ضربان قلب
- تشنج
کزاز می‌تواند بیماری‌های جدی دیگری را از جمله ذات الریه یا لخته شدن خون برای فرد به وجود بیاورد. به همین علت انجام واکسیناسیون این بیماری و تکرار آن در فواصل منظم اهمیت زیادی دارد.
روماتیسم مفصلی
آرتریت روماتوئید که به آن RA هم می‌گویند، یک نوع از اختلالات خودایمنی است. یعنی اینکه سیستم ایمنی افراد مبتلا به این بیماری، مفاصل را دشمن بدن تلقی کرده و به‌عنوان یک عامل خارجی برای بدن به آن حمله می‌کند. در این بیماری بافت‌های مفصلی به‌مرور توسط سیستم ایمنی آسیب دیده و از بین می‌روند. التهاب در این بیماری سراسر مفاصل بدن را درگیر می‌کند و بی شک عضلات فک و صورت هم از این قاعده مستثنا نیستند. 90 درصد افرادی که به روماتیسم مفصلی مبتلا هستند، اختلالات TMD را هم تجربه می‌کنند.
آرتروز
مبتلا شدن به آرتروز فک باعث میشود که بالشتک‌های بین مفاصل آسیب ببینند و به‌مرور از بین بروند. برخلاف بیماری قبل که آرتریت روماتوئید بود و به‌صورت همزمان به عضلات یکسان در دو طرف بدن حمله می‌کرد، آرتروز می‌تواند چندین عضلات کاملا نامرتبط در بدن را به‌صورت همزمان درگیر کند. در صورتی که سفت شدن عضلات فک و صورت شما ناشی از آرتروز باشد، می‌توانید این اسپاسم‌های عضلانی را در یک یا هر دو طرف صورت خود احساس کنید. سایر علائم ابتدا به آرتروز به شرح زیر هستند:
- مشکل و وجود درد در زمان باز کردن دهان
- دردناک بودن حرکت فک به‌سمت دیگر
- درد در گوش‌ها
- سردرد
- دردناک بودن جویدن آدامس در سمت آسیب دیده فک
جویدن بیش از حد
جویدن بیش از حد یکی از عادت‌های ناسالمی است که در بعضی افراد باعث سفت شدن عضلات فک و صورت میشود. اگر برای ساعت‌های طولانی به جویدن آدامس یا آبنبات‌های چسبناک بپردازید، ممکن است به‌صورت موقتی سفت شدن عضلات فک و صورت را احساس کنید. در واقع به‌دلیل فشار زیاد به عضلات فک، این ماهیچه‌ها دچار آسیب و زخم می‌شوند. البته جای نگرانی در این زمینه وجود ندارد چرا که بعد از چندین روز فک شما به‌حالت اول خود باز می‌گردد.
تشخیص علت سفت شدن عضلات فک و صورت
سفت شدن عضلات فک و صورت زمانی ایجاد نگرانی می‌کند که در توانایی جویدن غذا یا صحبت کردن تاثیر بگذارد. اگر احساس می‌کنید که نمی‌توانید به‌خوبی قبل غذای خود را بجوید یا اینکه صحبت کنید، برای معاینه به پزشک، دندانپزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید. در صورتی که پزشک به اختلال TMD یا TMJ در شما مشکوک شود، دستور به عکس برداری با اشعه ایکس یا سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی می‌دهد. پس از بررسی عکس برداری عضلات فک شما علت این اختلال مشخص میشود و می‌توانید با تجویز پزشک مسیر درمان را شروع کنید.
درمان‌های خانگی برای مراقبت در برابر سفت شدن عضلات فک و صورت
در بسیاری از موارد درمان‌های ساده خانگی می‌تواند علائم سفت شدن عضلات فک و صورت را تا حد زیادی کاهش دهد. درمان‌های خانگی برای مقابله با این اختلال شامل موارد زیر می‌شوند:
- استفاده از کمپرس‌های سرد و گرم برای کاهش التهاب عضلات فک و کنترل جریان خون.
- استفاده از داروهای ضدالتهاب بدون نسخه برای کاهش التهاب و درد در ناحیه فک از جمله ناپروکسن یا ایبوپروفن.
- تمرین و ورزش دادن به عضلات فک می‌تواند علائم را تا حد زیادی کاهش دهد. البته نباید فراموش کرد که انجام تمرینات اشتباه می‌تواند باعث تشدید در سفت شدن عضلات شود به همین دلیل انجام این ورزش‌ها باید کاملا با هماهنگی پزشک یا فیزیوتراپیست انجام شود.
- استفاده از محافظ های دندان قروچه در شب کمک زیادی به جلوگیری از سفت شدن عضلات فک و صورت می‌کند. این محافظ ها را می‌توانید بدون نسخه تهیه کنید. مدل پیشرفته این وسیله به‌صورت سفارشی برای فک‌های مختلف با مشورت پزشک ساخته میشود.
- تغییر در رژیم غذایی می‌تواند کمک زیادی به کاهش سفت شدن عضلات فک و صورت کند. برای جلوگیری از التهاب عضلات فک، خوردن غذاهای چرب و سفت را کاهش دهید. همچنین سعی کنید که سبزیجات مورد استفاده خود را بپزید و به‌صورت نرم استفاده‌کنید. خورد کردن غذا به تکه‌های کوچک هم به شما در این زمینه کمک می‌کند.
دیگر درمان‌های سفت شدن عضلات فک و صورت
درمان‌های دیگری هم برای شل کردن عضلات صورت وجود دارد که به‌سادگی درمان‌های خانگی نیستند اما اثربخشی قوی تری دارند از جمله:
- استفاده از داروهای شل کننده عضلات و همچنین مسکن‌های قوی که فقط با نسخه پزشک قابل تهیه هستند به شما برای مقابله با سفت شدن عضلات فک و صورت کمک می‌کند. البته فراموش نکنید که استفاده از داروهای شل کننده عضلات فقط روی عضلات فک شما تاثیر نمی‌گذارند و سستی و کرختی ناشی از این دارو به همه بدن شما منتقل میشود. همچنین مسکن‌های قوی می‌توانند عوارض زیادی را به‌همراه داشته‌باشند.
- فیزیوتراپی فک همیشه از بهترین درمان‌ها برای درمان سفت شدن عضلات فک و صورت است. استفاده از ماساژ، ورزش فک و در صورت لزوم تحریک الکتریکی و اولتراسوند باعث میشود که التهابات عضلات فک بهبود یابد و درد در این ناحیه کاهش پیدا کند.
- تزریق مسکن همیشه به‌عنوان آخرین راه برای درمان سفت شدن عضلات فک و صورت به کار می‌رود. در مواردی که سایر روش‌های درمان برای این اختلال کارساز نیستند پزشک می‌تواند داروهایی را برای تسکین، کاهش التهاب، روان سازی مفاصل یا کاربردهای دیگر به فک بیمار تزریق کند.
جمع‌بندی
سفت شدن عضلات فک و صورت می‌تواند به‌دلیل استرس و اضطراب، دندان‌قروچه، عادات بد غذایی یا بیماری‌هایی مانند آرتروز به وجود بیاید. درمان‌های ساده خانگی از جمله ماساژ و درمان‌های پزشکی مانند فیزیوتراپی بهترین گزینه برای مقابله با این مشکل محسوب می‌شوند. همچنین استفاده از محافظ‌های دندان برای افرادی که دچار دندان‌قروچه هستند بسیار مفید است.
