عارضه صدای مفصل فک یا کلیک فک مشکلی است که موجب ایجاد صدای فک می شود و ممکن است با درد نیز همراه باشد. گاهی اوقات صدای مفصل فک می تواند به دلیل کشیده شدن بیش از حد آرواره فک، مانند باز کردن بیش از حد دهان هنگام خمیازه کشیدن یا غذا خوردن ایجاد شده باشد. در مواقع دیگر، این عارضه به دلیل مشکلاتی در عملکرد مفاصل گیجگاهی فکی یا مفاصلی که استخوان فک را به کناره های جمجمه متصل می کنند، ایجاد می شود. اختلال عملکرد مفصل فک به عنوان اختلال گیجگاهی فکی (TMD) یا اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJD) شناخته می شود. اگرچه ممکن است به اشتباه این بیماری، به عنوان TMJ معرفی شود.
حقایقی پیرامون عارضه صدای مفصل فک
- صدای مفصل فک اگر با درد همراه نباشد، معمولاً دلیلی برای نگرانی وجود نخواهد داشت.
- اگر شرایط بهداشتی خاصی زمینه ساز صدای مفصل فک باشد، ممکن است نیاز به مداخله پزشکی باشد.
- علت صدای مفصل فک به طور کامل شناخته نشده است.
در صورتی که عارضه صدای مفصل فک با درد همراه نباشد، احتمالا در خانه قابل درمان است.
علائم
صدای مفصل فک ممکن است تنها علامتی باشد که فرد تجربه می کند. با این حال، TMD اغلب می تواند علائم دیگری نیز داشته باشد، از جمله:
- درد و ناراحتی
- بروز حساسیت در صورت یا فک
- مشکل در باز کردن دهان
- فک در حالت باز یا بسته، قفل می شود
- مشکل در خوردن
- تورم صورت
- دندان درد
- سردرد
- گردن درد
- گوش درد
علل صدای مفصل فک
تصور می شود که صدای مفصل فک از مشکلات مربوط به عضلات فک یا مفاصل گیجگاهی فکی (TMJs) ناشی می شود. با توجه به گزارش مؤسسه ملی تحقیقات جمجمه و صورت، TMD بیش از 10 میلیون نفر را تحت تاثیر قرار می دهد و زنان بیشتر از مردان به آن مبتلا می شوند. با این حال، هر فردی در هر سن یا جنسیتی می تواند این عارضه فک را تجربه کند. همچنین ممکن است این عارضه از رفتار های زیر نشات بگیرد:
- دندان قروچه کردن
- جویدن آدامس به طور منظم یا بیش از حد
- خوردن ناخن
- فشار دادن فک
- گاز گرفتن داخل گونه یا لب
همچنین، چندین بیماری می تواند منجر به صدای مفصل فک شود، از جمله:
آرتریت
آرتریت یا آرتروز فک یک بیماری مفصلی است و رایج ترین انواع آن می تواند به تخریب بافت غضروف در TMJ منجر گردد.
سایر علائم آرتریت عبارتند از:
- درد مفاصل
- احساس سفتی
- التهاب یا تورم
- کاهش دامنه حرکتی
همچنین، افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید ممکن است دچار خستگی و کاهش اشتها شوند.
آسیب به فک
ناخن جویدن، دندان قروچه، جویدن مکرر آدامس و سایر رفتار های آسیب زا ممکن است با صدای مفصل فک همراه باشد. شکستگی یا دررفتگی فک، که زمانی اتفاق می افتد که مفصل فک باز شود. این موضوع می تواند باعث صدای مفصل فک شود. علل شایع آسیب به فک عبارتند از:
- تصادفات جاده ای
- آسیب های ورزشی
- سقوط از ارتفاع
- آسیب های فیزیکی
در صورتی که عارضه فک با علائم زیر همراه شد، بهتر است تا به فکر درمان پزشکی باشید:
- خون ریزی
- کبودی
- تورم
سندرم درد میوفاسیال
سندرم درد میوفاسیال یک اختلال درد مزمن است که باعث درد در نقاط خاص برخی از عضلات می شود. این عارضه پس از انقباض مکرر عضله در طول زمان اتفاق می افتد. بنابراین، ممکن است کسانی که شغل سختی دارند یا در فعالیت های ورزشی شرکت می کنند که نیاز به حرکت های تکراری دارند، با این عارضه روبرو شوند.
سندرم درد میوفاسیال در فک می تواند به ایجاد صدای مفصل فک منجر شود. علائم سندرم درد میوفاسیال عبارتند از:
- درد عضلانی
- درد مداوم یا پیشرونده
- مشکلات خواب
- تغییرات خلق و خوی
آپنه خواب
آپنه خواب یک اختلال شایع است که با تنفس سطحی و غیر عمیق یا چند مکث در تنفس در طول خواب مشخص می شود. به صورت کلی، دو نوع آپنه خواب وجود دارد که به آن ها آپنه انسدادی خواب و آپنه مرکزی خواب می گویند. هر دوی این عارضه ها می توانند باعث بروز آسیب فک شوند. برخی از علائم آپنه خواب عبارتند از:
- خواب آلودگی در طول روز
- سردرد
- اختلالات خلقی
افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب نیز ممکن است در زمان خواب، خروپف کنند. از آنجایی که آپنه خواب می تواند خطر ابتلا به چندین بیماری جدی مانند فشار خون بالا، حمله قلبی و چاقی را افزایش دهد، افرادی که مشکلات خواب دارند باید فورا به دنبال درمان آن باشند.
مال اکلوژن دندان ها
این عارضه به عنوان اوربایت یا آندربایت شناخته می شود، مال اکلوژن دندان ها باعث ناهماهنگی فک و دهان می شود. این عارضه می تواند منجر به بیرون زدن یا صدای مفصل فک شود. مال اکلوژن دندان معمولا نیاز به درمان ارتودنسی دارد.
عفونت
در برخی موارد، صدای مفصل فک می تواند ناشی از عفونت غدد دهان است. سایر علائم و نشانه های عفونت دهان عبارتند از:
- خشکی دهان
- طعم بد در دهان
- درد صورت
- التهاب
آنتی بیوتیک ها یا سایر درمان ها ممکن است برای درمان عفونت دهان به کاربرده شود.
تومورها
تومورها می توانند تقریباً در هر ناحیه از دهان ایجاد شوند. بسته به محل تومورها، می توانند حرکت فک را تحت تاثیر قرار دهند و منجر به ایجاد صدای مفصل فک شوند. برخی از تومورها نیز می توانند به ایجاد سرطان منجر شوند.
درمان خانگی صدای مفصل فک
برخی از افراد ممکن است به درمان های خانگی نظیر روش های زیر نیاز داشته باشند:
- داروهای بدون نسخه: ناپروکسن، ایبوپروفن، یا انواع دیگر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) ممکن است درد و تورم فک را تسکین دهند.
- گرم کردن موضع و استفاده از کیسه یخ: قرار دادن کیسه یخ روی ناحیه فک به مدت 10 تا 15 دقیقه و سپس کمپرس گرم به مدت 5 تا 10 دقیقه می تواند علائم را تسکین دهد. در صورت لزوم، درمان سرد و گرم می تواند چندین بار در طول روز انجام شود تا نتیجه مدنظر ایجاد گردد.
- از خوردن غذاهای سفت خودداری کنید: سبزیجات خام یا غذاهای جویدنی، ممکن است باعث تشدید صدای مفصل فک و سایر علائم شوند. در عوض، فرد باید غذاهای نرم مانند ماست، سبزیجات پخته شده و لوبیا را برای مصرف انتخاب کند. برای جلوگیری از باز شدن بیش از حد دهان، غذا باید در لقمه های کوچک خورده شود.
- فک را شل کنید: در صورت امکان، دهان را کمی باز نگه دارید تا با ایجاد فاصله بین دندان ها، فشار روی فک کاهش پیدا کند.
- مدیریت استرس را تمرین کنید: کاهش استرس می تواند از صدای مفصل فک ناشی از دندان قروچه یا فشردن فک ناشی از استرس جلوگیری نماید. مدیتیشن، فعالیت بدنی و تمرینات تنفس عمیق نمونه هایی از تکنیک های موثر مدیریت استرس هستند.
- فک را بیش از اندازه باز نکنید: از فعالیت هایی مانند آواز و فریاد زدن که موجب باز شدن بیش از حد فک می شود، اجتناب کنید.
- فک را در وضعیت هماهنگ با بدن نگه دارید: در صورت لزوم، با تغییر وضعیت بدن، ناهماهنگی صورت را کاهش داده و فک و صورت را در وضعیتی هماهنگ با بدن قرار دهید.
- فیزیوتراپی فک: کشش یا ماساژ صورت ممکن است برای برخی از افراد مبتلا به عارضه صدای مفصل فک مفید باشد. این گزینه ها را می توان با پزشک یا فیزیوتراپیست مطرح کرد.
درمان پزشکی صدای فک
در این موارد ممکن است محافظ شبانه برای جلوگیری از دندان قروچه در هنگام خواب، تجویز شود. همچنین بسته به علت بروز عارضه صدای مفصل فک یا وجود سایر شرایط پزشکی، ممکن است مداخلات حرفه ای زیر ضروری باشد:
- دارو: دوزهای بالای NSAID ها، شل کننده های عضلانی، داروهای ضد اضطراب، یا داروهای ضد افسردگی ممکن است توسط پزشک یا دندانپزشک برای کنترل عارضه صدای مفصل فک تجویز شود.
- تجهیزات دهانی: ممکن است از آتل یا محافظ شب برای جلوگیری از ایجاد فشار بر دندان ها استفاده شود. این تجهیزات می توانند مال اکلوژن دندان ها را نیز درمان کنند.
- درمان های دندانپزشکی: در مواردی مانند اوربایت، آندربایت و سایر مشکلات دندانی نیز ممکن است از طریق مداخلات دندانپزشکی برای کاهش صدای مفصل فک اقدام شود.
- تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS): با استفاده از جریان های الکتریکی، TENS عضلات فک و صورت را شل می کند تا درد را تسکین دهد.
- تزریق داروهای تسکین دهنده: برای افراد مبتلا به سندرم درد میوفاسیال، تزریق داروهای مسکن می تواند به تسکین درد فک منجر شود.
- کمپرس گرم: اعمال گرما روی مفصل فک ممکن است حرکات فک را بهبود بخشد و درد را متوقف کند.
- لیزر درمانی TMJ: این روش های درمانی به طرز چشمگیری درد فک، دهان و گردن را کاهش می دهند.
- جراحی: این معمولا آخرین راه حل برای افرادی است که با عارضه صدای مفصل فک درگیر هستند. نوع جراحی به نوع عارضه ایجاد شده بستگی دارد.
برای صدا دادن فک به چه دکتری مراجعه کنیم؟
اگر با عارضه صدای مفصل فک شما با درد همراه نیست، احتمالاً نیازی به درمان ندارید. اگر درد دارید، در حرکت دادن فک خود مشکل دارید، یا فک شما در یک وضعیت قفل شده است، برای تشخیص و درمان بهتر است به پزشک متخصص فک و صورت که تخصص در درمان TMJ دارد، مراجعه کنید.
دکتر امان اله قاسم زاده متخصص جراحی دهان، فک و صورت، مهارت و تجربه بالایی در درمان TMJ و کمک به این گونه مراجعین و درمان جوها دارد .
