اختلال در عملکرد مفصل فکی گیجگاهی یکی از انواع بیماری های شایع در فک و صورت می باشد که تحت عنوان TMD ( = Temporo-mandibular Disorder ) نیز شناخته می شود. در واقع مفصل فک گیجگاهی مفصلی است که وظیفه آن اتصال فک پایین و بالا به یکدیگر و باز و بسته شدن دهان حول این مفصل است. بروز این بیماری با علائم بسیار دردناکی همراه می باشد و همین امر سبب می شود تا زندگی بیمار را مختل نماید. البته درمان این بیماری در مراحل اول بسیار راحت می باشد و با مراجعه به مراکز پزشکی می توان نسبت به درمان آن اقدام نمود. اما با بروز علائم شدید تر نیاز است تا بیماران برای درمان عوارض ایجاد شده حتما به متخصص جراحی دهان ، فک و صورت با تخصص درمان اختلال مفصل گیجگاهی فکی TMJ مراجعه نماید.
TMD چیست؟
در بروز عارضه TMD علائم متفاوتی دخیل می باشند که در زیر به برخی از این موارد اشاره خواهیم نمود:
- آسیب دیدگی فک، مانند شکستگی‌های فک بالا و پایین
- جفت شدن غیر آناتومیک دندانهای فک بالا و پایین در اثر روکش‌ها ، بریجها و حتی پرکردگی های بلند و نامناسب
- کوچک بودن فک بالا یا پایین برای رویش دندانها مانند عدم وجود فضای کافی برای رویش دندانهای عقل
- ارتدنسی
- فشارهای عصبی
- وضعیت بدنی ضعیف بیمار
از جمله دلایل عمده در بروز این بیماری می باشند.
بررسی برخی از علائم شایع در زمان بروز بیماریهای TMJ
- درد در مفصل فکی گیجگاهی (محل اتصال فک بالا و پایین، درست زیر شقیقه)
- ایجاد صدایی مانند کلیک کردن یا در بدترین حالت ساچمه خورده در زمان باز و بسته نمودن دهان
- احساس تورم و گرمی در ناحیه ی مفصل فک گیجگاهی
- درد شدید گوش ها
- سردردهای شبه میگرن
- ایجاد احساس سفتی در ماهیچه‌های صورت و فک به خصوص بعد از بیدار شدن از خواب
- خواب سبک
- عصبی بودن عمومی مانند پرخاش‌گری
- گردن درد
- کمر درد
- تغییر در حالت ایستادن روی دو پا مانند کج ایستادن
- گزگز نوک انگشتان دست‌ها
- تاربینی
- حالت تهوع دائم
- محدودیت باز شدن دهان
- قفل شدن فک در هنگام باز و بسته کردن دهان
متخصص TMJ کیست؟
همانطور که در زمان مشاهده هرگونه اختلال در عملکرد اعضای حیاتی بدن مانند سیستم قلبی و عروقی به متخصصین قلب مراجعه می نماییم بدون شک با مشاهده هرگونه اختلال در مفصل فکی گیجگاهی TMJ نیز نیاز است تا به متخصص جراحی دهان ، فک و صورت با تخصص درمان TMJ مراجعه نماییم.
در واقع عدم شناخت متخصص مناسب برای درمان اختلال مفصل گیحگاهی فکی معمولا بیماران را دچار سختی می نماید. اینگونه بیماران متاسفانه به اشتباه به متخصصین گوش حلق و بینی ، جراحان مغز و اعصاب ، نورولوژیست ( داخلی مغز و اعصاب ) و یا حتی روانپزشکان ارجاع داده می‌شوند.
چگونه یک متخصص درمان TMJ پیدا نماییم؟
موسسه ملی بهداشت( NIH ) غالبا به بیماران توصیه می نماید تا برای درمان اختلال و کمک گرفتن از یک متخصص TMJ واجد الشرایط حتما از تخصص دندانپزشک هایی مانند جراح دهان، فک و صورت که در زمینه اختلالات اسکلتی عضلانی مطالعات کافی دارند استفاده نمایند.
زمانی که با درد شدید در ناحیه صورت ، سر و گردن مواجه می‌شوید به دندانپزشکان متخصصی که رابطه پیچیده میان سیستم اسکلتی و عضلانی را درک می نمایند ، مراجعه کنید و یا این مشکل را با دندانپزشکتان در میان بگذارید که به شما متخصصی را معرفی کند . جراحان دهان ، فک و صورت با تخصص درمان مفصل گیجگاهی- فکی قادر هستند ریشه های اصلی ایجاد اختلال TMJ را پیدا و رفع کنند.
یکی دیگر از شاخه‌های تخصصی که می توانند در درمان این اختلال در کنار جراح دهان فک و صورت با صلاحدید ایشان نقش بسزایی را ایفا نمایند فیزیوتراپیست‌ها و متخصصین کایروپراکتیک می باشند که در زمینه درمان اختلال TMJ تخصص دارند ، که در صورت صلاحدید متخصص دهان ، فک و صورت جلسات فیزیوتراپی و کایروپراکتیک را انجام دهید.
این افراد می توانند با تصحیح عملکرد و تقویت عضلات موجود در نواحی فک و صورت در کنار درمان فک و صورت به عنوان درمان مکمل کمک بسزایی نمایند. یکی از دلایل دیگری که می‌تواند عامل اصلی وقوع این اختلال در بیماران باشد وجود استرس و اضطراب در زندگی روزانه می‌باشد. در این شرایط بهتر است تا درمان‌جو در صورت لزوم و صلاحدید جراح دهان فک و صورت به روانکاو ، روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنند.
متخصص TMJ با توجه به علائم و نوع اختلال مفصل گیجگاهی-فکی در جهت رفع علل زمینه‌ای و ریشه‌ای برنامه جامع درمانی‌ای را طراحی می نماید.
متخصص TMJ چه می کند؟
صرف نظر از این موضوع که روش انتخاب متخصص TMJ توسط بیمار به چه روشی صورت می پذیرد باید بدانید که درمان بیماری در مراحل اولیه تنها بر پایه مدیریت درد و کاهش علائم بیماری استوار می باشد. در برنامه مراقبت اولیه به منظور تسکین درد بیمار باید استفاده از غذاهای نرم و کمپرس سرد استفاده نماید. همچنین استفاده از داروهای ضد التهابی نیز می تواند در کاهش درد نقش موثری داشته باشد.
این اختلال می‌تواند به صورت حاد یا مزمن بروز نماید که با دردهای موضعی و ناراحت کننده‌ای یا صدای فک و یا محدودیت بازشدن دهان همراه باشد. متخصص TMJ با بررسی علائم و شدت بیماری از روش های درمانی متفاوتی برای تسکین درد و رفع مشکل استفاده خواهد نمود.
اعم این درمانها عبارتند از :
- انواع گاردها و اسپلینتهای داخل دهانی
- لیزر درمانی TMJ
- دارو درمانی
- آرتروسنتز ( شستشوی داخل مفصل )
- جراحی آرتروسکوپی
- کندیلکتومی یا جراحی برداشتن سر مفصل در اثر تخریب شدید یا آرتروز مفصل
- جراحی باز مفصل
گاهی با توجه به علائم و مشکلات بیمار میبایست یک یا چند روش درمانی استفاده گردد.
عدم اعتنا به علائم تا تخریب کامل مفصل ، بیمار مبتلا را به طرف روشهای جراحی با عوارض زیاد سوق میدهد.
روش انتخاب متخصص TMJ
در آموزش رشته دندانپزشکی درمان مفصل آموزش داده میشود در نتیجه هر دندانپزشکی می تواند در این زمینه فعالیت نماید. معمولا دندانپزشکان تنها از یک روش درمانی استفاده می‌کنند. برای مثال آنها اغلب از نایت گارد در شب استفاده می نمایند. البته ممکن است این روش درمانی برای همه‌ی افراد جوابگو نباشد.
چگونه از تخصص پزشک در درمان اختلال TMJ مطمئن شویم؟
متخصصین جراحی دهان فک و صورت در زمینه درمان اختلال TMJ آموزش کافی دارند و می‌توانند به شما کمک کنند و یا همکار دیگری که بیشتر در این حیطه فعالیت کرده و تجربه دارد معرفی نمایند.
دکتر امان اله قاسم زاده متخصص جراحی دهان، فک و صورت مهارت و تجربه بالایی در کمک به این گونه مراجعین و درمان جوها دارد .
