قفل شدن فک که با نام تریسموس نیز شناخته می شود، انقباضات دردناک عضلانی فک و گردن است که دامنه حرکتی فک را محدود می کند و باعث قفل شدن آن می شود. در نتیجه، فردی که این گرفتگی فک را تجربه می کند، نمی تواند دهان خود را به طور کامل باز کند. افراد معمولاً قفل شدن فک را نشانه عفونت کزاز می‌دانند، اما اسپاسم عضلانی قفل فک میتواند ناشی از آسیب های فیزیکی، عفونت‌های پریودنتال، داروها یا اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) نیز باشد.
این مقاله علائم و نشانه های قفل شدن فک و همچنین برخی از علل شایع و غیر معمول آن را شرح می دهد. همچنین نحوه تشخیص مشکل قفل فک و درمان های مختلف مورد استفاده برای تسکین علائم و رفع بیماری زمینه ای ایجاد کننده این مشکل نیز بررسی می شوند.
علائم قفل شدن فک
علامت بارز فک قفل شده این است که فقط می توانید دهان خود را در حدود 35 میلی متر (1.4 اینچ) باز کنید، که عرض آن کمتر از سه انگشت است.
قفل شدن فک کل فک را تحت تاثیر قرار می دهد. این مشکل معمولاً به طور مساوی در دو طرف صورت احساس می شود. قفل فک می تواند به طور ناگهانی ظاهر شود و علائم آن در عرض چند ساعت به اوج خود برسند.
رشته های عصبی و عضلات زیادی حرکت فک شما را کنترل می کنند. قفل شدن فک معمولاً باعث می شود که فک شما تا حدی باز شود زیرا این اعصاب و ماهیچه ها تحت تاثیر فک قفل شده قرار می گیرند.
اینکه شما نمی توانید دهان خود را به طور کامل باز کنید شایع ترین علامت قفل شدن فک است، اما تنها علامت نیست. قفل فک می تواند از چند ساعت تا چند روز طول بکشد. تنها در عرض چند ساعت، قفل شدن فک همچنین می تواند باعث موارد زیر شود:
- سردرد
- درد فک
- گوش درد
قفل شدن فک یا تریسموس همچنین می تواند درک گفتار شما را برای دیگران سخت کند. با ظهور این مشکل همچنین ممکن است در بلع مشکل داشته باشید زیرا نمی توانید حرکت دهان خود را کنترل کنید.
بعد از حدود یک روز، قفل شدن فک روی سلامت دهان شما تأثیر می گذارد زیرا نمی توانید بزاق خود را به طور معمول قورت دهید. این مسئله می تواند منجر به خشکی و ملتهب شدن دهان (موکوزیت) شود.
عوارض قفل فک
قفل شدن فک اگر بیشتر از چند روز طول بکشد می تواند بر سلامت کلی شما تأثیر بگذارد. این تاثیرات عبارت از موارد زیر هستند:
- پوسیدگی دندان و ایجاد زخم در دهان، زیرا نمی توانید دندان های خود را مسواک بزنید و از نخ دندان استفاده کنید.
- دندان قروچه (براکسیسم)، می تواند باعث از بین رفتن مینای دندان شما شود و حتی باعث ترک خوردن دندان های شما گردد.
- سوء تغذیه، زیرا در خوردن غذا مشکل پیدا خواهید کرد.
چه چیزی باعث قفل شدن فک می شود؟
این مشکل به این دلیل رخ می دهد که عضله در موقعیت فعال خود باقی می ماند و نمی تواند شل شود (اسپاسم). گرفتگی فک که با قفل شدن فک اتفاق می‌افتد میتواند ناشی از عوامل زیادی باشد. به عنوان مثال، اسپاسم می تواند زمانی اتفاق بیفتد که آسیبی به عضله، عصب، استخوان، تاندون یا رباط وارد شود.
اختلالات مفصل گیجگاهی فکی (TMJ)
مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) در دو طرف صورت، زیر چشم‌ها و به سمت گوش‌ها قرار دارد. این مفصل جایی است که ماهیچه‌ها، استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌هایی که فک شما را کنترل می‌کنند، به هم می‌رسند. TMJ به شما امکان می دهد غذا بجوید، صحبت کنید و خمیازه بکشید. اختلالات TMJ شرایط مزمنی هستند که می توانند منجر به قفل شدن فک شوند.
TMJ می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله:
- آرتروز فک
- بیماری های التهابی
- ضربه به صورت
اگر به دلیل داشتن TMJ دچار قفل شدن فک می‌شوید، کم آبی بدن میتواند باعث تشدید یا بدتر شدن علائم شما شود.
عفونت های دهان
عفونت‌های اطراف دهان یا عضلات فک، مانند آبسه پری لوزه، می‌توانند بر حرکت فک تأثیر بگذارند. هنگامی که این اتفاق می افتد، قفل شدن فک می تواند رخ دهد. در موارد نادر، عصب یا عضله شما ممکن است به طور دائمی در اثر عفونت آسیب ببیند. اگر اینطور باشد، بیشتر احتمال دارد که دوره های مکرر قفل فک را تجربه کنید.
دارو
برخی از داروها می‌توانند بر عملکرد عصب تأثیر بگذارند و منجر به قفل شدن فک شوند. رایج‌ترین موارد شامل داروهای ضد تهوع، مانند رگلان (متوکلوپرامید) و برخی داروهای ضد روان پریشی هستند. به ندرت، داروهای بیهوشی نیز می توانند باعث بیماری نادری به نام هایپرترمی بدخیم شوند. این عارضه یک واکنش شدید است که در آن فرد دچار دمای بدن بالا و ضربان قلب تند می شود. علاوه بر این، این عارضه می تواند شامل اسپاسم عضلانی، از جمله قفل فک نیز شود.
سرطان
سرطان و برخی از درمان‌های سرطان (مانند جراحی، پرتودرمانی) می‌توانند باعث آسیب به قسمت‌هایی از فک شوند که حرکت را کنترل می‌کند.
چند عامل خطر برای ایجاد قفل فک در طول درمان سرطان وجود دارد:
- سرطان سر یا گردن
- جراحی سرطان سر یا گردن
- پرتودرمانی برای سرطان های سر یا گردن
اگر سرطان سر یا گردن دارید یا برای این نوع سرطان ها تحت درمان قرار گرفته اید، حدود 30 درصد احتمال ابتلا به قفل فک را دارید.
کزاز
در گذشته، اصطلاح قفل شدن فک به عنوان نام دیگری برای کزاز، یک عفونت باکتریایی جدی استفاده می شد. در حال حاضر مشکل قفل شدن فک به عنوان قفل شدن مداوم فک به هر دلیلی تعریف می شود. این دلایل می توانند شامل تروما، جراحی، عوارض جانبی دارو، عفونت های دهان، مشکلات دندانی و سرطان یا درمان سرطان باشند. قفل فک می تواند بسیار دردناک و در برخی موارد تهدید کننده زندگی باشد. هنگامی که این مشکل بر اثر کزاز اتفاق می افتد، قفل فک می تواند منجر به عوارضی مانند خفگی، ناتوانی در تنفس و مرگ شود. کزاز زمانی اتفاق می‌افتد که یک فرد در معرض نوروتوکسین تهدیدکننده‌ای قرار می‌گیرد که توسط یک باکتری آزاد می‌شود.
سم باکتری ایجاد کننده کزاز می تواند باعث اسپاسم عضلانی در چندین گروه عضلانی شود، از جمله:
- عضلات قلب
- عضلات سینه (که تنفس را مختل می کند)
- عضلات صورت (از جمله عضلات فک)
- هر گونه ماهیچه ارادی در بدن
کزاز یک عامل خطر مهم برای قفل شدن فک است. اکثر افراد مبتلا به کزاز این مشکل را تجربه می کنند. با این حال، کزاز در اکثر نقاط جهان بسیار نادر است زیرا واکسن های کزاز ایمن سازی های معمولی هستند که در برابر این عفونت از بدن محافظت می کنند.
سایر شرایط پزشکی
سطوح پایین کلسیم (هیپوکلسمی) یکی دیگر از علل شایع قفل شدن فک است. این عارضه گاهی ممکن است در حین جراحی تیروئید رخ دهد. داشتن بیماری های عصبی یا عضلانی نیز می توانند باعث اسپاسم عضلانی شوند. به عنوان مثال، یک اختلال خود ایمنی نادر به نام سندرم فرد سفت می تواند باعث اسپاسم در هر عضله ارادی، از جمله سفتی عضلات فک شود.
قفل شدن فک در خواب چگونه اتفاق میفتد؟
دلایل زیادی مانند استرس، اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، دندان قروچه در شب و کزاز ، میتواند باعث درد و سفتی در عضلات فک و قفل شدن فک شود.
قفل فک چگونه تشخیص داده می شود؟
متخصصان می توانند قفل فک را بر اساس سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی شما تشخیص دهند.
با این حال، قفل شدن فک می تواند توضیح شفاهی علائم را برای شما دشوار کند زیرا قادر به صحبت واضح نیستید. ممکن است لازم باشد علائم خود را یادداشت کنید یا از شخص دیگری بخواهید سابقه پزشکی شما را به پزشک ارائه دهد.
معاینه جسمی
بیشتر افراد سالم می توانند دهان خود را بین 35 تا 55 میلی متر یا 1.4 تا 2.2 اینچ (عرض بیش از سه انگشت) باز کنند.
ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما جهت تشخیص مشکل اندازه‌گیری می‌کند که دهان شما چقدر باز می‌شود تا ببیند آیا در محدوده معمولی قرار می‌گیرید یا از آن خارج می‌شوید.
پزشک شما همچنین به دنبال علائم دیگر قفل شدن فک مانند موارد زیر خواهد بود:
- توانایی (یا ناتوانی) شما در بستن کامل دهانتان
- مشکل در حرکت فک
- سفت شدن عضلات فک شما
- دندان های بهم فشرده
آزمایشات تشخیصی
اگر این نگرانی وجود دارد که ممکن است آسیب، عفونت یا تومور بر دهان، صورت یا فک شما تأثیر گذاشته باشد، ممکن است به آزمایش های تشخیصی بیشتری نیاز داشته باشید.
مطالعات تصویربرداری اغلب می توانند ضایعات را در داخل و اطراف فک شناسایی کنند. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- اشعه ایکس
- توموگرافی کامپیوتری (CT)
- سونوگرافی
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
همچنین ممکن است لازم باشد پزشک بخشی از تومور را بردارد تا بتواند با دقت بیشتری و با میکروسکوپ آن را بررسی کند (بیوپسی).
درمان قفل فک
قفل فک اغلب با شل کننده عضلانی خوراکی یا تزریقی قابل درمان است. فیزیوتراپی مفصل فک نیز معمولاً بخشی از یک برنامه درمانی برای حل این مشکل می باشد.
اگر بیماری دیگری دارید که باعث قفل شدن فک می شود، برای رفع آن نیز به درمان نیاز خواهید داشت. به عنوان مثال، اگر عفونت دارید، ممکن است نیاز به مصرف آنتی بیوتیک داشته باشید.
ممکن است لازم باشد با ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی مختلف برای درمان قفل فک مشورت کنید، مانند:
- جراحان دهان، فک و صورت
- دندانپزشکان
اگر دارویی که مصرف می کنید باعث اسپاسم عضلانی شما شده است، پزشک شما احتمالاً توصیه می کند که آن را قطع کنید. با این حال، هرگز یک دارو را بدون تایید پزشک قطع نکنید.
تسکین اسپاسم
شل کننده های عضلانی خوراکی و تزریقی معمولاً برای حل مشکل قفل شدن فک مفید هستند. نمونه های رایج داروهای خوراکی که عضلات را آرام می کنند عبارتند از:
- فلکسریل (سیکلوبنزاپرین)
- اسکلاکسین (متاکسالون)
با این حال، این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند خواب آلودگی ایجاد کنند.
فیزیوتراپی
علاوه بر درمان های پزشکی، ممکن است نیاز به فیزیوتراپی یا گفتار درمانی برای حل کامل مشکل قفل شدن فک داشته باشید. درمانگر شما همچنین ممکن است تمریناتی را در خانه برای بهبود کنترل عضلات فک پیشنهاد دهد.
درمان علت زمینه ای
از آنجایی که طیف گسترده ای از شرایط وجود دارد که می تواند باعث قفل شدن فک شود، طیف وسیعی از درمان ها نیز ممکن است برای رفع آنها مورد نیاز باشد. مثلا:
- آنتی بیوتیک های خوراکی یا داخل وریدی (IV) برای عفونت ها
- درمان ضد التهابی TMJ21
- پرتودرمانی یا جراحی برای تومورها
اگر پرتودرمانی یا جراحی علت قفل شدن فک شما باشد، فیزیوتراپی ممکن است موثرترین روش درمانی باشد. با این حال، رفع قفل شدن طولانی مدت پس از پرتودرمانی می تواند بسیار سخت باشد.
جلوگیری از قفل شدن فک
اگر قفل فک را تجربه کرده اید، در خطر ابتلای مجدد به آن هستید. از این رو ضروری است که در مورد پیشگیری از آن با ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی خود صحبت کنید. راهبردهای پیشگیرانه برای قفل شدن فک ممکن است شامل اجتناب از داروهایی که آن را تحریک می کنند، درمان TMJ یا تمرینات فک باشد.
- تقویت کننده های کزاز: از قفل شدن فک ناشی از کزاز می توان با تزریق واکسن کزاز پیشگیری کرد. ایمن سازی کزاز در اوایل دوران کودکی به عنوان بخشی از سری پنج دوز DTaP، بین 2 ماهگی تا 6 سالگی انجام می شود. کودکان باید واکسن تقویت کننده Tdap را در حدود سن 11 سالگی دریافت کنند. سپس، هر 10 سال یک بار یک تقویت کننده کزاز مورد نیاز است.
- داروها: برخی از داروها با علائم قفل شدن فک مرتبط هستند، از جمله داروهای ضد روان پریشی معروف به آنتاگونیست های گیرنده دوپامین 2 (D2) و داروی ضد تهوع رگلان (متوکلوپرامید).
- تمرینات فک: تمرینات فیزیوتراپی برای TMJ می تواند به جلوگیری از عود قفل شدن فک در صورت ایجاد TMJ کمک کند.
- تکنیک های خودمراقبتی: مانند استراحت دادن به فک، اجتناب از غذاهایی که جویدن آنها سخت است و استفاده از کمپرس گرم نیز می تواند به بهبود TMJ کمک کند.
خلاصه
قفل شدن فک وضعیتی است که در آن عضلات فک بر حرکت آن تأثیر می گذارند. در این حالت دهان نمی تواند به اندازه معمول باز شود، که می تواند بر گفتار و بلع فرد نیز تأثیر بگذارد.
اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، عفونت های دهان، داروها، سرطان، کزاز و سایر شرایط پزشکی می توانند باعث قفل شدن فک شوند.
درمان قفل شدن فک با هدف شل کردن عضلات و بازگرداندن مجدد آنها به حالت عادی و همچنین رسیدگی به علت اصلی ایجاد مشکل انجام می شود. فیزیوتراپی و انواع داروها اجزای متداول یک برنامه درمانی برای قفل فک هستند.
