در صورتی که با درد شدید گردن مواجه هستید و علت آن را نمیتوانید تشخیص دهید، به جای تلاش مداوم برای تشخیص مشکلات ستون فقرات گردنی، بهتر است که تمرکز خود را بر روی سایر نواحی نزدیک به گردن مثل فک قرار دهید. تا امروز تحقیقات بسیار زیادی در رابطه به گردن درد صورت گرفته است، اما متخصصان بر این باورند که 70 درصد بیماری های مربوط به گردن، ناشی از اختلالات عملکردی مفصل گیجگاهی فکی TMJ است.
این مشکلات گردن ممکن است به صورت اسپاسم عضلانی گردن (مطابق با ۵۰٪ مطالعات) کاهش انعطافپذیری ( بر اساس 20% مطالعات) یا درد ساده در ناحیه گردن (30 % مطالعات) ظاهر شوند.
همچنین ممکن است که برعکس این نظریه نیز درست باشد. به این معنی که برخی از مطالعات نشان داده است که وضعیت نامناسب گردن میتواند علت اختلال عملکرد فک و درد آن باشد.
Table of Contents
Toggleمفصل گیجگاهی فکی
حتما این سوال برای شما پیش آمده است که منظور از اختلال عملکرد مفصل فک چیست؟ بیایید با ساختار استخوانی، مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) شروع کنیم. مفصل گیجگاهی فکی یکی از مفاصل مهم و پیچیده در بدن انسان است. این مفصل اندکی کوچک به نظر میرسد، اما دارای پیچیدگیهای زیادی در ساختار خود است. مفصل گیجگاهی فکی از استخوانهای منحصربهفردی که مفصل را تشکیل میدهند و بافت پیوندی پیچیدهای که کپسول اطراف را تشکیل داده و وارد خود مفصل میشود، تشکیل شده است.
مفصل گیجگاهی فکی همچنین دارای یک دیسک است که عملکرد متفاوتی نسبت به دیسکهای ستون فقرات دارد؛ این دیسک باعث استحکام بخشیدن به مفصل و تثبیت آن میشود. عضلات و رباطهای مفصل گیجگاهی فکی که مفصل را در محل خود نگه میدارند، با دیسک همکاری میکنند تا از یک سو تثبیت شوند و از سوی دیگر به حرکت مفصل کمک کنند.
برای درک دقیقتر محل و ساختار مفصل گیجگاهی فکی، بهتر است این واژه را به دو بخش تقسیم کنید. در واقع هر بخش از این واژه به استخوانهای مفصل تشکیل دهنده آن، اشاره میکند. بیایید این نام را تحلیل کنیم تا بتوانید آناتومی این مفصل را بهتر درک کنید.
گیجگاه
بخش اول این متن به استخوان تمپورال یا همان گیجگاه اشاره دارد که به عنوان “تمپورو” شناخته میشود. استخوان گیجگاهی در دو طرف جمجمه، در نزدیکی گوش و به سمت پایین قرار دارد.
برای شناسایی استخوانهای گیجگاهی خود، یکی از راههایی که میتواند به شما کمک کند این است که دست خود را روی شقیقههای خود قرار دهید. استخوان تمپورال دقیقاً زیر آن قرار دارد، بنابراین اگر دست خود را کمی به سمت پایین بلغزانید (تا زمانی که سفتی استخوان را احساس کنید)، استخوان بالایی مفصل گیجگاهی فکی را پیدا کردهاید.
فک پایین
قسمت دوم، به کلمه “فک پایین” اشاره دارد که به ساختار استخوانی اطلاق میشود که به سمت بالا و پایین حرکت میکند و در هنگام جویدن حرکت کمتری دارد. فک پایین میزبان مجموعه دندانهای پایینی شما است و به عنوان استخوان فک شناخته میشود. یک حقیقت جالب این است که فک پایین تنها استخوان صورت است که قادر به حرکت است.
فک پایین شکلی مشابه حرف “”U دارد. در بالای دو طرف این حرف “”U ، استخوان به دو بخش مجزا تقسیم میشود و به سمت بالا امتداد پیدا میکنند و در انتهای خود به شکل مخروطی درمیآید.
بخش جلویی به عنوان “کورونوئید” شناخته میشود. چند ماهیچه کلیدی به فرآیند کورونوئید متصل میشوند، اما به طور کلی این ناحیه جزء مفصل گیجگاهی فکی نیست. بخش پشتی به عنوان “کندیل” شناخته میشود. این بخش از فک پایین با استخوان گیجگاه به عنوان مفصل گیجگاهی فکی شناخته میشود و آن را تشکیل میدهد.
مفصل TMJ
مفصل گیجگاهی فکی نشانگر ناحیهای است که استخوان گیجگاه و کندیل فک پایین در آن به هم متصل میشوند. این مفصل یک نوع مفصل سینوویال است، به این معنی که یک کپسول از الیاف سخت محیط آن را احاطه میکند و فضای بین استخوانها را فرا میگیرد. در داخل این فضا، مایع خاصی به نام مایع سینوویال و یک دیسک که وظیفه ثابت نگه داشتن مفصل و ایجاد هماهنگی در حرکت بر عهده دارد، وجود دارد.
در مفصل گیجگاهی فکی دو نوع حرکت رخ میدهد: حرکت لولایی و سرخوردن. این ترکیب حرکتی، مفصل را بیشتر در دستهبندی “” ginglymoarthrodial قرار میدهد. همچنین، مانند بسیاری از مفاصل بدن، تعدادی ماهیچه در حرکت مفصل گیجگاهی فکی نقش دارند. همانطور که در بخش بعدی توضیح داده خواهد شد، ماهیچههایی که بیش از حد سفت میشوند یا از تعادل خارج میشوند، میتوانند منجر به اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی شوند.
دو نوع اصلی اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی TMJ
دو نوع اصلی اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی وجود دارد. در کنار عللی که در بالا ذکر شد، اختلال مفصل گیجگاهی فکی ممکن است ناشی از تروما، مسائل وضعیتی، مشکلات دندانی یا بیماریهای روانی باشد. برای درک اینکه چگونه مفصل گیجگاهی فکی باعث گردن درد می شود باید با دو نوع اصلی اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی آشنایی داشته باشید.
هرچند که ممکن است پزشک متخصص شما به شرایط بالقوه دیگری در هنگام تشخیص مفصل گیجگاهی فکی توجه کند (که در بالا خلاصه شده است)، اما اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی را با روشهایی نظیر باز کردن دهان یا جابجایی دیسک در داخل مفصل، به دقت مورد بررسی قرار میدهد. بیایید به آنها به طور جداگانه بپردازیم.
الگوی باز شدن بیش از حد فک
ابتدا، به الگوی باز شدن بیش از حد فک میپردازیم. این الگو در اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی به عنوان “الگوی باز کردن فک برآمده” شناخته میشود و زمانی رخ میدهد که مجموعه عضلاتی که معمولاً به باز کردن فک شما کمک میکنند، به طور قویتر از حد معمول فعال میشوند و به طور کامل کنترل فک را به دست میگیرند.
در این الگو، عضلاتی که در حرکت باز و بسته کردن دهان شما نقش دارند، به ترتیب خاصی منقبض میشوند. ابتدا، کندیل (که در ناحیه فوقانی استخوان گیجگاه واقع شده و به مفصل آن مرتبط است) حرکتی چرخشی انجام میدهد و سپس به سمت جلو کشیده میشود (این حالت را پراکشن مینامیم و به معنای حرکت دادن فک به سمت جلو است).
اما در الگوی باز شدن بیش از حد فک ماهیچههای کمکی یا ناخنکهای جانبی به قدری سفت میشوند که ترتیب طبیعی حرکات اجزاء در باز شدن دهان را تغییر میدهند. این سفت شدن نه تنها باعث میشود که ناخنکهای جانبی سفت شوند، بلکه ممکن است به مشکلاتی در دیسک داخل مفصل، منجر شود.
جابهجایی دیسک دهان همراه با کاهش
رایج ترین مشکل در مفصل گیجگاهی فکی مربوط به جابجایی دیسک همراه با کاهش است. در این حالت، موقعیت دیسک در مفصل و میزان فشاری که بر آن وارد میشود، تغییر میکند. شکل دیسک از بدو تولد شما مشخص است و بنابراین به طور معمول، مشکلی پزشکی نیست. اما فشاری که از طریق ماهیچههای سفت یا ناهماهنگ و یا حرکات ناکارآمد مفاصل، بر روی دیسک وارد میشود، میتواند توسط پزشکان متخصص تشخیص داده و درمان شود. فشار بیش از حد معمولاً به دلیل سفت شدن ماهیچههای فک و ناسازگاری آنها با مفصل و سایر بافتهای نرمی که بر آن تأثیر میگذارند، ایجاد میشود.
مراحل
جابهجایی دیسک همراه با کاهش، مرحله اول از سه مرحله جابهجایی دیسک است. در این حالت، ممکن است، صدایی از مفصل فک هنگام باز و بسته کردن شنیده شود. و جلو راندن فک پایین این صدا را کاهش میدهد. همچنین ممکن است هنگام جویدن، خمیازه کشیدن، صحبت کردن یا در هنگام سابیدن دندانها، درد احساس شود. باز کردن دهان نیز ممکن است دشوار باشد، اما این همیشه یک علامت نیست. اگر جابهجایی دیسک همراه با کاهش درمان نشود، این مشکل مفصل گیجگاهی فکی ،ممکن است به مرحله دوم و احتمالاً سوم پیشرفت کند.
مرحله دوم، جابهجایی دیسک دهان بدون کاهش است. در این مرحله همچنان صدا و چرخش در مفصل رخ میدهد. اما ممکن است گاهی مفصل قفل شود و همچنین ممکن است هنگام باز کردن دهان مشکلات دیگری نیز رخ دهد. مرحله سوم جایی است که مشکل به صورت مزمن ادامه پیدا میکند.
شما باید به علائم اولیه که نشاندهنده درگیری یا آسیب عصبی یا بیماریهای جدیتر مفصل گیجگاهی فکی میباشند، توجه ویژه کنید. این هشدارهای اولیه شامل بیحسی، تورم، خونریزی بینی یا مشکلات تخلیه سینوس، کاهش بیعلت وزن، مشکلات شنوایی، درد مداوم (که به فک مربوط نیست) است. در صورت وجود هر یک از این علائم، مطمئن شوید که آنها را با پزشک متخصص و یا فیزیوتراپیست، مطرح کنید.
رویکرد جهانی در رابطه با اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی
بنابراین، تمام این اطلاعات دقیق درباره درد گردن شما چه معنایی دارد؟ در بیشتر موارد، اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی، ناشی از اختلال عملکرد یک یا چند ماهیچه است. که مفصل را در محل خود نگه میدارد و فشاری روی دیسک وارد میکند و غیره. اما وقتی درباره سیستم اسکلتی عضلانی صحبت میشود، به واقع چیزی به نام اختلالات جداگانه وجود ندارد. این بدان معنی است که ناهماهنگی در مفصل گیجگاهی فکی شما که به عنوان مثال با ناخنکهای جانبی بسیار سفت شروع میشود، میتواند به راحتی روی شرایط دیگری نظیر موقعیت مفصل، سر، گردن و بالاتنه تأثیر بگذارد.
به عبارت دیگر، تنش عضلانی یا ضعف و اختلال حرکتی که از مفصل گیجگاهی فکی شما شروع میشود. به گردن، شانهها و بخش بالایی پشت شما منتقل میشود. فرد متخصصی که به تشخیص مفصل گیجگاهی فکی میپردازد، نه تنها مفصل را بررسی میکند، بلکه حداقل وضعیت و موقعیت گردن و شانهها را نیز ارزیابی خواهد کرد.
علاوه بر این، ناهماهنگیهای مزمن در بخش بالایی بدن ممکن است مشکل مفصل گیجگاهی فکی شما را تشدید کنند. این امر به ویژه در صورتی که فرد به بیماری سر رو به جلو مبتلا باشد، صادق است. معمولاً ناهنجاری سر رو به جلو با مشکلی دیگر در بخش بالایی کمر (کیفوز) همراه است.
کیفوز در واقع نماینده بخش بالایی کمر است. هنگامی که بخش بالایی کمر به سمت بالا چرخیده میشود، سر که از طریق ستون فقرات به آن متصل است، به سمت پایین کشیده میشود. همه اینها ممکن است باعث ایجاد نقطه ضعف مکانیکی در فک شما شود. که به نوبه خود میتواند مشکلات مفصل گیجگاهی فکی شما را تشدید کند.
سخن آخر
پرداختن به ناهنجاریها و بیماریهای مرتبط با بالاتنه (با استفاده از روشهای بدون نیاز به جراحی) احتمالاً به بهبود بیومکانیک فک و دامنه حرکتی شما کمک میکند. درمان اختلال عملکرد مفصل گیجگاهی فکی ممکن است همچنین به کاهش درد شما کمک کند. بدون درمان، شما در یک چرخه از اختلالات عملکردی بین فک، گردن و شانهها قرار خواهید گرفت.
یکی از مزایای فیزیوتراپی مفصل گیجگاهی فکی این است که این چرخه را قطع میکند و به جای آن به ماهیچهها اجازه میدهد به طول طبیعی خود بازگردند. این امر میتواند به بازیابی توالی حرکتی مناسب در فک شما کمک کند. و اثرات درمانی مثبتی را بر روی دیسک و همچنین وضعیت بالاتنه شما بگذارد.
درمان این اختلال ممکن است شامل درمان دستی برای آزادسازی فشار عضلات، لیزرتراپی TMJ، ارتز درمانی، جراحی TMJ، تمرینات کششی و تقویتی برای کمک به ایجاد وضعیت مناسب (به ویژه در بالا تنه) و آموزش مفاهیم مربوط به حفظ این پیشرفتهای مثبت باشد. درمانگر شما همچنین ممکن است به شما روشهای خودمراقبتی را آموزش دهد که شامل تقویت ایزومتریک عضلات فک شما میشود.
دکتر امان اله قاسم زاده متخصص جراحی دهان، فک و صورت، مهارت و تجربه بالایی در درمان TMJ و کمک به این گونه مراجعین و درمان جوها دارد .