آیا تا به حال این اتفاق افتاده که هنگام خوردن غذا و عمل بلع در ناحیه فک احساس درد کنید و ندانید که علت آن چه می تواند باشد؟ وقتی مفصل گیجگاهی- فکی (TMJ) دچار التهاب شود، باعث ایجاد درد در صورت، به ویژه هنگام صحبت کردن یا غذا خوردن می شود. هنگامی که ما یک خوراکی را قورت می دهیم، ماهیچه های زبان، صورت، فک و گردن ما به صورت همزمان در این فرایند دخیل هستند. به همین دلیل، بیماران مبتلا به اختلال TMJ معمولا در هنگام بلعیدن، با مشکلاتی مانند گرفتگی یا درد در ناحیه گلو مواجه می شوند.
چه عواملی باعث درد فک هنگام غذا خوردن و بلعیدن می شوند؟
اختلال TMJ می تواند باعث ایجاد درد و ناراحتی در بخش فک، صورت، گردن و شانه ها شود. درد فک زمان خوردن و بلعیدن به دلیل عوامل متعددی از جمله موارد زیر رخ می دهد:
مشکلات عضلانی
مشکلات عضلانی می توانند با ایجاد التهاب در نقاط ماشه ای باعث ایجاد درد فک شوند. نقاط ماشه ای، گره های کوچک قابل لمسی هستند که در الیاف ماهیچه ای ایجاد می شوند. در مورد درد فک هنگام خوردن، نقاط ماشه ای موجود در عضلات گردن و سر ، به مفصل گیجگاهی- فکی درد را منتقل کرده و باعث ایجاد حس ناراحتی در هنگام بلع می شوند.
آرتروز فک
با بروز آرتروز در ناحیه گردن و فک، ممکن است این بخش‌ها دچار التهاب شده و به واسطه این بیماری، احساس درد و گرفتگی در رباط ها و ماهیچه های اطراف مفصل پدیدار شوند. این موضوع در نهایت منجر به بروز مشکل در بلعیدن می شود، زیرا ماهیچه های درگیر در فرآیند بلع ممکن است تحت تاثیر این التهاب شدید قرار گیرند. علاوه بر این، وجود التهاب می تواند باعث ایجاد فشار روی اعصابی شود که عضلات درگیر در بلع را کنترل می کنند.
دررفتگی
چنانچه استخوان فک به دلیل دررفتگی از حفره، از جای اصلی خود خارج شود، می تواند منجر به نامرتبی دندان ها شده و در نتیجه در فرایند گاز زدن، جویدن و بلعیدن صحیح غذا مشکل ایجاد کند. این نامرتبی همچنین می تواند موجب بروز مشکل در حین باز کردن دهان شده و باعث درد شدید هنگام بلعیدن گردد.
علاوه بر این، وقوع در رفتگی فک موجب ایجاد فشار به عضلات و اعصاب اطراف دهان نیز می شود. عضلات و اعصاب فک بسیار حساس هستند و در صورت اعمال فشار به راحتی تحریک می شوند. این اتفاق می تواند منجر به درد و ناراحتی در ناحیه TMJ شده و بلع را دشوار و دردناک کند.
عفونت
هنگامی که عفونتی رخ می دهد، سیستم ایمنی بدن شما تلاش می کند تا با ایجاد التهاب این حادثه را به نحوی پاسخ دهد. این التهاب می تواند باعث تورم و درد در قسمت های مختلف بدن، از جمله فک و ناحیه اطراف آن شود. این تورم همچنین به مفصل گیجگاهی- فکی شما فشار وارد کرده و در هنگام حرکت دادن دهان، باعث ایجاد درد می شود.
مشکلات دندانی و درد فک هنگام بلع
مشکلات مرتبط با سلامت دندان مانند نامرتبی دندان ها، نامناسب بودن بایت یا عدم تناسب دندان مصنوعی می توانند باعث درد فک زمان خوردن شوند. هنگامی که دندان ها به درستی روی هم قرار نگیرند، باعث حرکت غیرطبیعی فک و فشار به مفصل گیجگاهی- فکی می شوند.
پوسیدگی دندان و بیماری های لثه ای نیز در ایجاد حس درد در ناحیه فک موثر هستند. عفونت یا آسیب دیدگی دندان ها و لثه ها می توانند باعث ایجاد تنش در عضلات فک و در نهایت ایجاد درد فک شوند. علاوه بر این، حفره های دندانی یا آبسه ها نیز در بروز مشکلات مرتبط در این زمینه نقش دارند.
جویدن بیش از حد آدامس
جویدن بیش از حد آدامس می تواند باعث ایجاد درد شود، زیرا این کار به عضلات فک فشار زیادی وارد می کند. شما هنگام جویدن آدامس، بارها دهان خود را باز و بسته می کنید و این امر منجر به استفاده بیش از حد از عضلات اطراف دهان می شود. در نهایت این موضوع می تواند در این نواحی التهاب ایجاد نموده و در نتیجه باعث ایجاد درد، حساسیت و ناراحتی در مفصل گیجگاهی- فکی شود.
دندان قروچه (ساییدن مرتب دندان ها روی هم)
ساییدن دندان ها روی هم می تواند باعث بروز درد فک شود. فشار دادن دندان ها روی هم، باعث می شود تا عضلات فک در وضعیت نامناسبی قرار گیرند. با گذشت زمان، این فشار می تواند باعث التهاب شده و در آخر منجر به ایجاد درد و حس ناراحتی گردد.
بلع دردناک چگونه می تواند منجر به مشکلات دیگر شود ؟
مشکل بلع یا دیسفاژی (Dysphagia) می تواند برای بیماران مبتلا به TMJ یک تجربه دردناک و آزاردهنده باشد. با این حال، این عارضه در صورت عدم درمان منجر به مشکلات دیگری در زمینه سلامتی می شود.
سوء تغذیه
با گذشت زمان به دلیل بیشتر شدن درد هنگام بلعیدن، مجبورید از خورد بعضی غذاها و خوراکی ها اجتناب کنید که این موضوع ممکن است در نهایت منجر به سوء تغذیه شود. این بیماری معمولا با گذشت زمان نمایان شده و به تدریج منجر به کاهش ویتامین ها و مواد معدنی ضروری می شود.
کم آبی بدن(Dehydration)
به طور مشابه با مورد قبل، با وجود درد هنگام بلعیدن، افراد نسبت به خوردن خوراکی های مختلف بی رغبت می شوند. به همین دلیل ممکن است نتوانند به میزان کافی در روز آب بدن خود را تامین نمایند. کم آبی بدن می تواند منجر به مشکلات متعددی در زمینه سلامتی از جمله سردرد، خستگی و یبوست شود.
خطر خفگی یا آسپیراسیون
دیسفاژی می تواند خطر ورود غذا یا مایعات به مجرای تنفسی به جای مری را افزایش داده و باعث بروز ذات الریه آسپيراسیون شود. ذات الریه آسپيراسیونی یک بیماری جدی است و علائم آن عبارتند از : قفسه سینه، تب و تنگی نفس.
کاهش وزن
اگر دچار دیسفاژی هستید، مجبورید از خوردن برخی غذاها یا مایعات اجتناب نموده و ممکن است به طور ناخواسته دچار کاهش وزن شوید.
اختلالات خواب
بلع دردناک می تواند باعث ایجاد ناراحتی و درد در ناحیه گلو شده و به همین دلیل خوابیدن را دشوار کند. این درد به خصوص در شب هنگام دراز کشیدن بیشتر نمایان می شود زیرا ماهیچه های گلو شل شده و ممکن است وضعیت بدتری پیدا کنند.
این عارضه زمانی شایع تر است که علت آن عفونت یا التهاب باشد. به این ترتیب سرفه ها در شب شدیدتر شده و باعث می شوند فرد بارها از خواب بپرد. علاوه بر این، سرفه در هنگام خواب می تواند خطر خفگی یا سایر مشکلات تنفسی را افزایش دهد.
بیماری ریفلاکس معده به مری
این بیماری که با نام GERD نیز شناخته می شود، در واقع وضعیتی است که در آن اسید معده به مری برگشت داده شده و باعث تحریک و التهاب در آن بخش می گردد. افراد مبتلا به GERD ممکن است هنگام بلعیدن با احساس سوزش در گلو یا قفسه سینه مواجه شوند که این حس اغلب با تجربه طعم تلخی در دهان نیز همراه می باشد.
نکاتی برای کاهش درد فک ناشی از TMJ
زندگی با اختلال مفصل گیجگاهی- فکی در واقع یک مبارزه روزانه قلمداد می شود که اغلب اوقات نیز باعث بروز ناراحتی شده و توانایی شما را برای لذت بردن از فعالیت های ساده مانند غذا خوردن یا صحبت کردن مختل می سازد. در ادامه نکات ارزشمندی وجود دارد که می تواند به کاهش ناراحتی ناشی از اختلال TMJ به شما کمک کند.
از خوردن غذاهای سفت یا جویدنی پرهیز کنید
غذاهای سفت و جویدنی می توانند فک را تحت فشار بیشتری قرار داده و درد موجود را افزایش دهند. در عوض، سعی کنید غذاهای نرم تری مانند سبزیجات پخته، پوره سیب زمینی یا اسموتی را در رژیم غذایی خود بگنجانید. این کار می تواند برای کاهش فشار بر روی فک و جویدن و بلع راحت تر مفید باشد.
از باز کردن بیش از حد دهان خودداری کنید
باز کردن بیش از حد دهان می تواند فشار زیادی بر مفصل گیجگاهی- فکی و عضلات اطراف آن وارد نماید. در نتیجه باز کردن دهان به میزان کافی، درد این بیماری را تا حد قابل توجهی کاهش می دهد.. استراتژی های ساده ای مانند برداشتن لقمه های کوچک، صحبت با صدای آهسته و … همگی می توانند به کاهش باز شدن بیش از حد دهان و در نهایت کاهش درد TMJ کمک کنند.
از محافظ دهان برای جلوگیری از ساییده شدن دندان ها استفاده کنید
محافظ های دهان، لایه ای نرم و انعطاف پذیر را بین دندان های بالا و پایین شما ایجاد می کنند که این امر تأثیر ساییدن یا فشار دادن دندان ها را کاهش می دهد. محافظ های دهان در سایزهای مختلف در بازار موجود بوده و به راحتی قابل تهیه می باشند.
از تکنیک های آرامش بخش استفاده کنید
مدیتیشن، متشکل از مجموعه تکنیک های ذهنی و روش های درمانی متفاوتی است که می تواند برای کاهش درد TMJ نیز مفید باشد. مدیتیشن شامل تمرکز کردن روی یک شی خاص یا فعالیت به خصوص و اجازه دادن به ذهن برای آرام و رها شدن است. برای انجام این کار، می توانید یک مکان آرام برای نشستن پیدا کنید، چشمان خود را بسته و روی تنفس خود تمرکز نمایید، یا یک مانترا را برای مدتی تکرار کنید. افکار مزاحم را رها کرده و فقط چند دقیقه روی تنفس یا مانترا خود تمرکز نمایید.
از داروهای بدون نسخه برای کاهش درد استفاده کنید
داروهای بدون نسخه برای کاهش التهاب و مسدود کردن سیگنال های درد، آزردگی فک و عضلات اطراف آن مفید هستند. قبل از مصرف هر داروی جدید، حتما دستورالعمل های مربوط به دوز مصرف را رعایت کرده و با یک پزشک متخصص مشورت نمایید.
ماساژ ناحیه آسیب دیده
ماساژ دادن عضلات فک، گردن و شانه ها می تواند به رفع تنش و بهبود جریان خون و کاهش التهاب و درد کمک کند. انگشتان دو دست خود را روی صورت و اطراف مفصل فک قرار داده و به صورت دایره ای آن ناحیه را برای مدتی، به صورت ملایم ماساژ دهید. از اعمال فشار زیاد خودداری نمایید، زیرا این کار می تواند باعث تشدید درد شود.
استفاده از کمپرس گرم یا سرد
استفاده از پد گرم یا کمپرس سرد روی ناحیه آسیب دیده می تواند به عنوان راهی ساده و موثر برای کاهش درد TMJ محسوب شود. یک کمپرس گرم، مانند پد حرارتی، می تواند به کاهش التهاب و شل شدن عضلات کمک کند. در حالی که یک کمپرس سرد، برای بی حس کردن ناحیه آسیب دیده و کاهش درد و تورم مفید است. شما می توانید کمپرس گرم و سرد را به ترتیب امتحان نموده تا ببینید کدام یک برای شما موثرتر است.
سایر مشکلات بلع ناشی از اختلالات TMJ
اختلالات TMJ علاوه بر درد، می توانند باعث مشکلات متعدد دیگری در زمینه بلعیدن نیز شوند، از جمله:
کاهش دامنه حرکت
اختلال TMJ حرکت فک را محدود کرده و فرایند باز کردن دهان برای بلعیدن برخی غذاها یا مایعات را دشوار می سازد.
قفل شدن فک
قفل شدن فک یا گیر کردن آن در یک موقعیت خاص، بدون شک بلعیدن را دشوار یا غیرممکن می کند.
شنیدن صدای تق تق یا کلیک مانند
ایجاد صدای کلیک، تق تق یا ساییدگی در فک هنگام بلعیدن می تواند برای بسیاری از افراد ناراحت کننده باشد.
بزاق بیش از حد دهان
بزاق بیش از حد می تواند فرایند بلعیدن را سخت تر نموده و حتی منجر به خفگی یا آسپیراسیون شود.
برگشت غذا به بینی
اختلال TMJ می تواند باعث شود غذا یا مایعات به جای مری وارد حفره بینی شده و به همین دلیل، احساس ناخوشایند و دردناکی در این ناحیه ایجاد شود.
سئوالات متداول
با مراقبت تخصصی دکتر قاسم زاده، کنترل درد فک هنگام غذا خوردن و بلعیدن را به دست بگیرید
آیا از درد و ناراحتی فک ناشی از TMJ هنگام بلعیدن خسته شده اید؟ با مراقبت تخصصی دکتر قاسم زاده کنترل سلامت خود را به دست بگیرید. در کلینیک دکتر قاسم زاده، ما تأثیرات مخرب TMJ بر زندگی شما را به طور کامل آنالیز می کنیم. به همین دلیل است که ما گزینه های درمانی جامع و متناسب با وضعیت هر بیمار را ارائه می دهیم. ما با تمرکز بر مراقبت بیمار محور، راحتی و رضایت شما را در هر مرحله از فرآیند درمان در اولویت خود قرار خواهیم داد. همین حالا با ما تماس بگیرید تا از لبخندی بدون درد لذت ببرید.
